Nowotwór skóry – lepiej zapobiegać niż leczyć

27-go kwietnia obchodzimy Dzień Walki z Czerniakiem. Wśród nowotworów czerniak złośliwy odznacza się tym, że bardzo dobrze ukrywa swoją obecność. Bo skąd możemy wiedzieć, że ta plamka to czerniak a nie przebarwienie? Nie możemy wiedzieć dopóki nie zostaniemy przebadani specjalistycznym sprzętem. I choć czerniak stanowi zaledwie 1% nowotworów występujących u człowieka, jest istotnym problemem onkologicznym oraz dermatologicznym. Od kilkudziesięciu lat można bowiem zaobserwować dynamiczny i ogólnoświatowy wzrost zachorowalności na tę chorobę.

Czerniak dotyka zwłaszcza osoby stosunkowo młode, w przedziale wiekowym 30-50 lat.

Problem potwierdzają statystyki. Liczba zachorowań na czerniaka skóry w Polsce w latach 1982-2002 w przypadku mężczyzn wzrosła o 12 tysięcy. W tym samym czasie liczba zgonów spowodowanych tą przypadłością w przypadku mężczyzn wzrosła o 200 tysięcy, natomiast wśród kobiet – o 250 tysięcy. Widać zatem wyraźnie, że pomimo ogromnego postępu w medycynie, lekarze nadal borykają się z takim problemem, jakim jest czerniak. Jedynie bardzo wczesne rozpoznanie choroby daje szansę na skuteczną kurację.

“Lepiej zapobiegać niż leczyć” – życiowy fakt czy też przysłowie, które wszyscy znamy, jednak bardzo rzadko stosujemy się do niego. Większość z nas nie zdaje sobie sprawy z tego jak ważna jest profilaktyka. Troszcząc się o własny wygląd i urodę, nierzadko zdarza się nam wydawać krocie na kosmetyki czy też zabiegi poprawiające urodę. Potrafimy spędzać godziny w solarium lub w blasku gorącego słońca, tylko po to aby nasza skóra nabrała brązowej barwy. Jednak często zdarza się nam zapomnieć o ochronie skóry, czy też o prostym profilaktycznym badaniu znamion barwnikowych skóry, potocznie nazywanych pieprzykami. Wraz z wiekiem na naszej skórze pojawia się coraz więcej takich pieprzyków. Przyczynia się do tego proces starzenia, jak i promieniowanie ultrafioletowe (UV) oraz czynniki zewnętrzne. Większość zmian barwnikowych jest całkowicie łagodna, lecz zdarza się niekiedy, że całkowicie łagodne znamię pod wpływem otarć mechanicznych lub poparzeń słonecznych, może nabrać charakteru złośliwego i w rezultacie z czasem przekształcić się w czerniaka (nowotwór skóry).

Dermatoskopia jest metoda diagnostyczną stosowana od wielu lat do oceny zmian skórnych lecz dopiero od niedawna dostępne są nowe metody takie jak SIAscopia. Długi okres czasu istnieją proste, szybkie, bezbolesne i całkowicie bezinwazyjne metody diagnostyczne, pozwalające na ocenę ryzyka znamion skóry. Badania takie wykonywane są za pomocą dermatoskopu, lub też urządzeń typu videodermatoskop i SIAscope, które dodatkowo pozwalają na łatwe tworzenie dokumentacji medycznej.

Dermatoskop Na obrazie, od lewej: dermatoskop, videodermatoskop, SIAscope.

Sposób działania videodermatoskopu jest stosunkowo prosty i w dużej mierze przypomina działanie mikroskopu. Po przyłożeniu obiektywu do ciała, białe światło halogenowe wykorzystuje się do oświetlenia fragmentu zewnętrznej warstwy skóry, a następnie, zależnie od urządzenia, rejestrowany jest powiększony obraz wybranego fragmentu skóry. Proces rejestracji obrazu może przebiegać identycznie jak w przypadku robienia zdjęć aparatem fotograficznym, czy też rejestrowania obrazu kamerą cyfrową. Taki obraz, następnie poddawany jest analizie przez lekarza dermatologa.

W przypadku urządzeń typu SIAscope, sytuacja ta wygląda nieco inaczej, sposób użycia urządzenia jest taki sam, jednak główne założenie rejestracji obrazu są całkowicie inne i zakłada ono, wykorzystanie światła koloru innego niż białe. Zadaniem melaniny (barwnika) wytwarzanej przez komórki melanocytowe jest ochrona skóry przed szkodliwymi promieniami UV, tak samo jak chronimy wzrok zakładając okulary przeciwsłoneczne. Pod wpływem światła słonecznego wzrasta poziom pigmentu (melaniny) w zewnętrznej warstwie skóry, dzięki czemu nasza skóra zyskuje brązowy odcień i naturalną ochronę przed promieniami UV. Zjawisko to wykorzystywane jest w urządzenia typu SIAscope aby zobrazować mikro- architekturę skóry.

Warstwy SIA scope Rejestracji obrazów poszczególnych warstw skóry z wykorzystaniu SIAscopu.

SIAscopia opiera się na zrozumieniu anatomii skóry i umożliwia zobrazowanie poszczególnych jej składowych. Obraz rejestrowany jest w kilku etapach przy wykorzystaniu różnego koloru światła. W rezultacie możliwe staje się wykonanie zdjęcia skóry, wykorzystując wyłącznie światło ultrafioletowe i tym samym otrzymany obraz przedstawia wyraźnie skupiska melaniny, która zgromadziła się na obszarze znamienia. Podobna sytuacja występuje w przypadku hemoglobiny (czerwony barwnik krwi), gdzie wykorzystując niebieskie i zielone światło, możliwe staje się zarejestrowanie obrazu na którym wyróżnione będą naczynia krwionośnie, które z powodu swojej barwy, intensywnie pochłaniają światło niebieskie. Stosując tą samą technikę możliwe także jest wyszczególnienie zaburzeń ilości kolagenu, który jest odpowiedzialny za elastyczność skóry.

Warstwy SIA scope a) zdjęcie wykonane przy użyciu światła widzialnego, b) zdjęcie melaniny zrobione przy pomocy światła UV, c) melanina w niższej oraz wyższej warstwie skóry, d) zdjęcie krwi oraz naczyń krwionośnych, e) zdjęcie kolagenu

Proces diagnostyczny stosowany w opisanych urządzeniach opiera się o różne skale ocen, np. skala 7-punktowa, czy skala ABCD, której nazwa wywodzi się od charakterystyk jakie można zaobserwować na zmianach skórnych, asymetria (Asymmetry), brzeg (Border), kolor (Color), struktury (Differentiation structures). Skale te stosowane są przez lekarzy dermatologów do oceny zmian barwnikowych. Lekarz ocenę taką wystawia na podstawie zdobytej wiedzy i doświadczenia, jednak większość opisanych urządzeń wyposażona jest w dodatkowe oprogramowanie wspomagające proces diagnostyczny. Programy te mogą ograniczać się tylko do katalogowania zdjęć i udostępniania bazy wcześniej zdiagnozowanych przypadków, ale istnieją także rozwiązania, które pozwalają na automatyczne wyznaczenie współczynników stosowanych w sali ABCD. Ponaddto SIAscope dysponuje unikatową skalą Huntera która w połączeniu z dodatkowymi obrazami generowanymi przez SIAscope, pozwala na ocenę znamienia, poprzez udzielenie odpowiedzi na pytania zadane przez system. Stosowanie skali Huntera nie wymaga specjalistycznej wiedzy i odbywa się w sposób intuicyjny. Jak widać proces diagnostyczny zmian skórnych jest bezpieczny i prosty, dlatego też nie powinniśmy mieć obaw przed poddaniem się badaniu profilaktycznemu, które może w przyszłości uniknąć nam skalpela.